فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چابهار

منبع : اکبری، محمود؛ کاسب بهشتی، ص: 48
یکی از مسائلی که در روایات بسیار بر آن تأکید شده، دوری گزیدن از مال شبهه ناک است. مال شبهه ناک، مالی است که انسان بین حرام و حلال بودن آن تردید دارد.

دهخدا می گوید:

به آنچه که حلیت و حرمت آن آشکار نیست، مال شبهه ناک گفته می شود.[1]

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

حلالٌ بَین وَ حرامٌ بَین وَ شُبهات بین ذلک فمن تَرَک الشبهات نَجا مِن المحرّمات و مَن اخَذَ بِالشبهات ارتکب المحرمات[2]

حلال روشن وجود دارد و حرامی روشن و در این میان اموری است مشتبه و مبهم، پس هرکه شبهات را رها کند از حرامها نجات می یابد و هرکه شبهات را پی گیرد مرتکب حرامها می شود.

امام علی علیه السلام فرمود:

حلالٌ بین و حرام بین و شبهاتٌ بین ذلک فَمَن تَرَک ما اشتَبَه علیه مِنَ الاثم فهو لِما استَبان لَه اترک[3]

حلالی آشکار وجود دارد و حرامی آشکار و میان این دو شبهه هاست، پس کسی که آنچه را احتمال گناه می دهد فرو گذارد، بی گمان حرامی را که برایش آشکار است فرو می گذارد.

در فرازی از دعای امام زمان (عج) می خوانیم:

و طَهِّر بُطوننا مِن الحرام و الشُّبهه[4]

اندرون ما را از غذاهای حرام و شبهه ناک پاک گردان.

شخص مؤمنی از قم با یکی از مرجئه شریک بود. پارچه نفیسی بدستشان رسید. مؤمن قمی گفت: این پارچه نفیس مناسب مولایم امام زمان (عج) است.

شریک او گفت: من مولای تو را نمی شناسم ولکن هرکاری که می خواهی بکن. چون لباس به امام زمان (عج) رسید حضرت دو قسمت کرد نصفی را برداشت و نصف دیگر را برگرداند و فرمود: نیازی به مال مرجئی ندارم.[5]

حضرت علی علیه السلام در نامه ای به عثمان بن حنیف، کارگزار خود در بصره نوشت:

اما بعد، ای پسر حنیف، به من خبر رسیده که مردی از جوانان بصره تو را به ولیمه ای دعوت کرده و تو به آن شتافته ای، پس بنگر که بر سر این سفره، بر چه غذایی دندان می نهی، آنچه را که حلال و حرامش بر تو آشکار نیست از دهان بیرون افکن و آنچه را به پاکی راههای فراهم آوردنش یقین داری، بخور.[6]

باید در مورد غذا بسیار مراقب بود که نه تنها حرام نباشد، بلکه حتی شبهه ناک هم نباشد. اگر کسی خود را به امور شبهه ناک آلوده کند، آرام آرام قبح و زشتی گناه نزد او کم می شود و در پرتگاه حرام قرار می گیرد. این که خداوند در قرآن می فرماید:

وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیطانِ[7]

از گام های شیطان پیروی نکنید.

به جهت این است که شیطان تدریجاً انسان را به انحراف می کشاند. یکی از گامهای شیطان، امور شبهه آمیز است. شیطان به انسان مقدس و نماز شب خوان نمی گوید برو شراب بخور، بلکه در ابتدا به او می گوید نماز شب که جزء واجبات نیست، آن را رها کن، اگر پذیرفت کم کم سراغ نمازهای واجب اول وقت او می رود و به او می گوید اول وقت خواندن که شرط نماز نیست، و همین طور گام به گام در انسان وسوسه می کند تا او را به طور کلی از خداوند دور سازد.

آیةالله مکارم شیرازی می فرمود: یکی از اساتید در شیراز برایم جریانی نقل کرد که هر وقت به یاد آن می افتم عبرت می گیرم. می گفت: دوستی داشتم که بسیار مقدس بود حتی به خانه برادرش که مالش شبهه ناک بود نمی رفت.

اتفاقاً روزی بیمار شد او را به خانه برادرش بردند، ما به عیادتش رفتیم. از بستر بیماری برخاست و فرش اتاق را جمع کرد و گفت روی این فرش ننشینید، این فرش شبهه ناک است. من از روی ضرورت در اینجا هستم ولی همین مقدس که این قدر احتیاط می کرد کم کم کارش به جایی رسید که اگر در سفره اش شراب نبود دست به غذا نمی زد و این تغییر رفتار از اینجا آغاز شد که اول مستحبات را ترک کرد بعد مکروهات و امور شبهه ناک را انجام داد سرانجام به امور حرام آلوده شد.[8]

نمونه های مال شبهه ناک

– تصرف در پولهای دیگران که زیر میز و یا ویترین مغازه او افتاده

– تصرف در اموال جامانده و یا امانات مردم.

– تصرف در اموال شراکتی بدون اطمینان از رضایت دیگری.

پی نوشت ها

[1] . لغتنامه دهخدا، ج 9، ص 1414.

[2] . ميزان الحكمه، مترجم، ج 5، ص 473.

[3] . ميزان الحكمه، مترجم، ج 5، ص 472.

[4] . مفاتيح الجنان، دعاى فرج.

[5] . كمال الدين، ج 2، ص 510.

[6] . ميزان الحكمه، مترجم، ج 5، ص 472.

[7] . بقره/ 168.